Rozwoj uczuc, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tytu�: "Rozw�j uczu�"autor: Stanis�aw Gerstmanntekst wklepa�: yxpodols@interia.plBIBLIOTEKA PSYCHOLOGICZNAPod redakcj� naukow�Wydawnictwa PedagogiczneWarszawa 1976Wydawnictwa Szkolne i PedagogiczneWydanie pierwsze* * *S�owo wst�pneUczucia stanowi� wa�ny element w kszta�towaniu si� oso-bowo�ci i na r�wni z innymi jej funkcjami musz� by� celowo i systematycznie rozwijane przez poszczeg�lne �rodowiska wy-chowuj�ce.Psychologowie, zajmuj�cy si� t� problematyk�, sygnalizuj� powa�ne niebezpiecze�stwa gro��ce, gdy w ontogenezie do-chodzi do zaburze� rozwojowych w reakcjach emocjonalnychdzieci i m�odzie�y. Na przyk�ad E. B. Hurlock zwraca uwa-g� na to, �e uczucia zabarwiaj� znaczn� wi�kszo�� do�wiadcze� cz�owieka, a � by� mo�e � w og�le nie ma w naszym �y-ciu sytuacji, w kt�rych rozwi�zywaniu nie bra�yby one udzia-�u.1 Uczucia s� r�wnie� motywami r�norodnych dzia�a� ak-tywizuj�cych proces rozwoju cz�owieka.Niekt�re uczucia prze�ywane bardzo intensywnie cz�stopowstrzymuj� rozw�j osobowo�ci. Przyk�adem s� przypadkipozbawienia dzieci uczu� mi�o�ci rodzicielskiej i sympatii innych ludzi spotykanych przez dziecko, uczucia ni�szo�ci i brak wiary we w�asne mo�liwo�ci dzia�ania. To wszystko izo-luje dziecko od spo�ecznego otoczenia, powstrzymuje jego aktywno�� zmniejszaj�c rozwojowe szans�. Dominacja uczu�negatywnych, l�kowych i agresywnych utrudnia lub uniemo-1 E. B. Hurlock: ROZW�J dziecka. Przek�ad z je�. ang. B. Homowski, St. Kowalski i B. Rosemann. Wyd. 2. Warszawa 1961, PWN, s. 299.SS^A----��rea1^ s-T0^3 si� UC2U^ Cort26 ldeaJny m0^Iud^4� rZ^.T'0- ^^^Y te0^ ^"^o�dn.eNowych ^S' ^"^"-tjedS S3^ w nas^praictyce wychn1 c1 w pr2eb1^ o^oo2e ^"^� mo-^etny^":^ unlk^ ^ieJu yS^ P02waia -S%==ss-=^3:-"^.SiS-^E.^rs;'""�ros�ego Ten n dno�ci �ycia �1 ^^"^ch dzieckus^1 p^s:^-^0"^^^^^ u douPsychicznych TlnT k2e ^"y^, poza �c �J ^^en^e^"czu�S^-0^10^ P^^any zTcL aami' fu^'^"^s:^ -A^r^^^^SSSi?^^3 ^^�^t� pe�ni� upzu-� S�S?^^ ^r^ont^--s:^?^^?^?^^St,ri1^^^^^^^a^^^�d '""cionSo"'"'20'"""' "trellon^r"1.130'"^"�brew temu u? "'�^�"'''"wania si� dn ^ ""�^'��nie^'epnTc^a "". '''�""'- '" C2y naw^X- ^^IS1^���� ^^-"y^^'^". ""ym, {^cj^y0-^^runkowme pS, ^g�a',�^m'"^i. Na pocS alym' "i-^-^".ar^^^^ .^^a icierowanrceTo^ C2wle-^y^cyjnrroT^T"1 proces6^ e^^T^1 �wiad0-wo�^ opano^? ^^"o�d J-edno^T "^�-''^i ^h' ^-"yc0^1,"^ PoJtr^^ ^ -o.h-^ ,p. -e, .^^ .chSo^f^ -�-w zwi�zku 7 ODJa-s.-.^iy^s^^^^�ST" -^e^:00 P�^:teck0---"^^^^^^^^4 lc� Alzacji, nieorientuje si� w warunkach dzia�ania, kt�re mog� sprawia�, �e cel nie da si� osi�gn��. W tych sytuacjach przeszkoda w d�-�eniu do urzeczywistnienia zamiaru powoduje siine reakcje emocjonalne (frustracje). Z up�ywem czasu, w p�niejszych tatach ontogenezy, podejmowanie decyzji opiera si� na ana-lizie sytuacji, czyli subiektywnych i obiektywnych warunk�w powodzenia. Coraz �atwiej ustali� r�wnie� stopie� ryzyka i wi���ce si� z tym prawdopodobie�stwo sukcesu.Podobne przemiany zachodz� w stosunku cz�owieka do sa-mego siebie. W tym zakresie istnieje zawsze silna sk�on-no�� do indywidualnego, emocjonalnego oceniania swoichw�a�ciwo�ci, tworzenia obrazu samego siebie. Niemniej schy-�ek wieku dorastania stwarza ju� szans� bardziej krytycznego spojrzenia na w�asne post�powanie, wykorzystania, opinii �ro-dowiska i zobiektywizowania dotychczasowych s�d�w. Mo-�liwie bezstronny stosunek jednostki do siebie stanowi bowiem jeden z podstawowych czynnik�w wyznaczaj�cych ustosun-kowanie si� do spo�ecznego otoczenia.Scharakteryzowany powy�ej og�lny przebieg rozwojuuczu� jest uwarunkowany czynnikami, kt�rych znaczenie uj�-to w dialektycznej teorii rozwoju osobowo�ci. Zawiera ona najog�lniejsze, powszechne prawa, a wynikaj� z niej postu-laty, kt�re musi uwzgl�dnia� praktyka kszta�towania uczu�, le�eli ich rozw�j ma by� jak najbli�szy optymalnego.W�a�ciwo�ci poszczeg�lnych funkcji emocjonalnych s�uwarunkowane niekt�rymi cechami organizmu jednostki.Dlatego om�wimy zale�no�� stopnia pobudliwo�ci emo-cjonalnej od reaktywno�ci tkanki nerwowej w o�rodkowymuk�adzie nerwowym i od oddzia�ywania na jej stan funkcjo-nalny innych narz�d�w organizmu, a g��wnie uk�ad�w wy-dzielania wewn�trznego (dokrewnego), kr��enia i oddecho-wego. Og�lny stan zdrowia lub wyczerpania, zm�czenia, r�w-nie� wp�ywa na warunki prze�ywania emocji.Druga grupa czynnik�w warunkuj�cych przebieg rozwojuuczu� wi��e si� z oddzia�ywaniem zewn�trznego, przedewszystkim spo�ecznego �rodowiska. Na czo�o wysuwa-j� si� tu wszystkie celowe zachowania Judzi doros�ych (wy-chowawc�w w rodzinie, szkole i in.), kt�re kieruj� i modeluj� w optymalny spos�b przebieg proces�w rozwojowych. Brak kierowniczej ingerencji powoduje powstawanie wypacze�,zaburze� �ycia emocjonalnego, oddalanie si� wynik�w wy-chowania od akceptowanego modelu uczuciowo�ci cz�owiekai drogi jej formowania si�.Opr�cz zorganizowanych celowo �rodowisk wychowuj�-cych na rozw�j dziecka wp�ywaj� sytuacje, zdarzenia nie-kontrolowane, przypadkowo pojawiaj�ce si� w jego oto-czeniu. Ich znaczenie bywa rozmaite, znajduje si� tu bowiem �r�d�o zar�wno korzystnych, jak i niekorzystnych dozna� i do�wiadcze�. Te ostatnie mog� by� przedmiotem oddzia�y-wa� reedukuj�cych, a wi�c w jakim� zakresie korekcyjnych.Pami�taj�c o roli otoczenia i samokontroli w rozwoju oso-bowo�ci, a w tym uczu�, wska�emy nast�pny czynnik, r�wnie jak scharakteryzowane poprzednio donios�y: aktywno�� cz�owieka. Podstawowym warunkiem rozwoju wszystkichfunkcji organizmu wraz z psychicznymi jest dzia�anie, po-s�ugiwanie si� nimi w zwyczajnych, codziennych okoliczno�-ciach �ycia. Ich sprawno�� i doskonalenie wymaga �wiczenia i do�wiadcze�. Ilo�ciowy i jako�ciowy rozw�j uczu� dokonuje si� w�wczas, gdy dziecko ma r�norodne � w miar� mo�-no�ci celowo dobrane � sposobno�ci ich prze�ywania, gdystyka si� ze �r�d�ami wzbudzaj�cymi pojawianie si� proces�w emocjonalnych.Wi�zi uczuciowe, np. kole�e�stwo i przyja��, mog� poja-wi� si� tylko w odpowiednio przebiegaj�cych interakcjach, w okre�lonych, je�li chodzi o specyficzne w�a�ciwo�ci, sto-sunkach mi�dzyludzkich.Je�eli my�limy o zamierzonym wp�ywie wychowawczym,kt�rego celem g��wnym ma by� odpowiednie modelowanieprzebiegu rozwoju uczu�, to chodzi przede wszystkim o orga-nizowanie aktywno�ci dziecka i dorastaj�cego oraz warunk�w bezpo�rednio wp�ywaj�cych na jej rodzaj.Wskazane powy�ej problemy s� om�wione w kolejnychrozdzia�ach tego tomu �Biblioteki Psychologicznej". Przedsta-wiono w nich najwa�niejsze przejawy zr�nicowanego �ycia uczuciowego u noworodka i niemowl�cia, w wieku poniemo-wl�cym i przedszkolnym, w m�odszym wieku szkolnym orazw okresie dorastania. Taki spos�b charakteryzowania przemian zachodz�cych w kszta�towaniu si� emocjonalno�ci powinien u�atwi� zrozumienie dzieci i m�odzie�y, kt�rych rozwojemkierujemy w poszczeg�lnych okresach ontogenezy.Rola uczu� w �yciu cz�owiekaCo to s� uczucia?Cz�owiek orientuje si� w rzeczywisto�ci, kt�ra jest terenem jego r�norakiej aktywno�ci, za po�rednictwem tre�ci proce-s�w psychicznych, odzwierciedlaj�cych otaczaj�cy go �wiat. Spostrzegamy przedmioty, ludzi i ich zachowanie si�, zdaje-my sobie spraw� z ich wygl�du, rozmieszczenia, w�a�ciwo�ci fizycznych. Wyobra�amy sobie to, co w danej chwili jest niedost�pne spostrzeganiu poprzez zmys�y, a z czym kiedy� zetkn�li�my si� bezpo�rednio. My�limy o minionych zdarze-niach, o tera�niejszo�ci i przysz�o�ci. S� to procesy poznaw-cze �ci�le powi�zane funkcjami, dzi�ki czemu mo�emy od-zwierciedla� �wiat w pe�ny spos�b, prze�ywaj�c r�wnocze�nie obraz �rzeczy i niedostrzegalne ich cechy za pomoc� my�li., W�r�d proces�w psychicznych, pr�cz poznawczych, wy-r�niamy uczucia. S� to takie prze�ycia, jak mi�o��, zazdro��, t�sknota i wiele innych. Wsp�wyst�puj� one i w pewnym sensie wsp�dzia�aj� z procesami poznawczymi wp�ywaj�c na ich przebieg i tre�� oraz wzajemnie ulegaj�c kierowniczej funkcji proces�w poznawczych. Te obop�lne zwi�zki pozna-my w przebiegu ich rozwoju i kszta�towania si�.Uczucia tak�e odzwierciedlaj� �wiat, umo�liwiaj� oriento-wanie si� w rzeczywisto�ci. Wyra�a si� w nich stosunek jed-nostki do poszczeg�lnych fragment�w otoczenia, _,'W�r�d uczu� wyr�nia si� e mocje. (Zalicza si� je do pier-wotnych funkcji psychicznych cz�owieka, wsp�lnych ludziomlii zwierz�tom znajduj�cym si� na wy�szych poziomach rozwoju ewolucyjnego. S� to na przyk�ad strach i gniew.I. P. Paw��w zwr�ci� uwag� na znamienny zwi�zek uczu�z procesami poznawczymi ju� na poziomie odruch�w bezwa-runkowych. Gdy organizm znajdzie si� w nowych warunkach,uruchamia si� dziedziczny odruch, ustawiaj�cy organizm i je-go narz�dy odbiorcze tak, aby mo�na by�o zorientowa� si� w otoczeniu. Jest to wi�c odruch badawczy, kt�ry Paw��w na-zwa� odruchem ,,C� to takiego?"1. W tej sytuacji wyst�puje r�wnocze�nie proces emocjonalny o charakterze przestrachu, tremy, uczu� niepewno�ci, poniewa� nieznana sytuacja mo�e zawiera� czynniki gro�ne, niebezpieczne dla organizmu. No-we bod�ce, kt�rych znaczenia nie daje si� od razu zrozumie�, wywo�uj� podobny odruch i przera�enie u dzieci, cho� prze-�ycia takie wyst�puj� tak�e u doros�ych./ Uczucia odzwierciedlaj� wi�c zar�wno warto�� �yciowejsytuacji dla cz�owieka, jak i wynikaj�cy st�d jego do niej sto-sunek. Cz�owiek zdaj�c sobie fpraw� z gro��cego niebezpie-cze�stwa prze�ywa strach, boi si� szkodliwych skutk�w dzia-�ania okre�lonych bod�c�w. Tak te� potocznie m�wimy, �e s� one ,,przera�aj�ce". Zawiera si� w takim uczuciu r�wnie� odzwierciedlenie negatywnego stosunku do niebezpiecznychsytuacji. Cz�owiek ich unika, ucieka przed nimi. Przeciwnie zachowuje si� wobec sytuacji rozpoznanych jako korzystne. Prze�ywa wtedy uczu... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl pingus1.htw.pl
tytu�: "Rozw�j uczu�"autor: Stanis�aw Gerstmanntekst wklepa�: yxpodols@interia.plBIBLIOTEKA PSYCHOLOGICZNAPod redakcj� naukow�Wydawnictwa PedagogiczneWarszawa 1976Wydawnictwa Szkolne i PedagogiczneWydanie pierwsze* * *S�owo wst�pneUczucia stanowi� wa�ny element w kszta�towaniu si� oso-bowo�ci i na r�wni z innymi jej funkcjami musz� by� celowo i systematycznie rozwijane przez poszczeg�lne �rodowiska wy-chowuj�ce.Psychologowie, zajmuj�cy si� t� problematyk�, sygnalizuj� powa�ne niebezpiecze�stwa gro��ce, gdy w ontogenezie do-chodzi do zaburze� rozwojowych w reakcjach emocjonalnychdzieci i m�odzie�y. Na przyk�ad E. B. Hurlock zwraca uwa-g� na to, �e uczucia zabarwiaj� znaczn� wi�kszo�� do�wiadcze� cz�owieka, a � by� mo�e � w og�le nie ma w naszym �y-ciu sytuacji, w kt�rych rozwi�zywaniu nie bra�yby one udzia-�u.1 Uczucia s� r�wnie� motywami r�norodnych dzia�a� ak-tywizuj�cych proces rozwoju cz�owieka.Niekt�re uczucia prze�ywane bardzo intensywnie cz�stopowstrzymuj� rozw�j osobowo�ci. Przyk�adem s� przypadkipozbawienia dzieci uczu� mi�o�ci rodzicielskiej i sympatii innych ludzi spotykanych przez dziecko, uczucia ni�szo�ci i brak wiary we w�asne mo�liwo�ci dzia�ania. To wszystko izo-luje dziecko od spo�ecznego otoczenia, powstrzymuje jego aktywno�� zmniejszaj�c rozwojowe szans�. Dominacja uczu�negatywnych, l�kowych i agresywnych utrudnia lub uniemo-1 E. B. Hurlock: ROZW�J dziecka. Przek�ad z je�. ang. B. Homowski, St. Kowalski i B. Rosemann. Wyd. 2. Warszawa 1961, PWN, s. 299.SS^A----��rea1^ s-T0^3 si� UC2U^ Cort26 ldeaJny m0^Iud^4� rZ^.T'0- ^^^Y te0^ ^"^o�dn.eNowych ^S' ^"^"-tjedS S3^ w nas^praictyce wychn1 c1 w pr2eb1^ o^oo2e ^"^� mo-^etny^":^ unlk^ ^ieJu yS^ P02waia -S%==ss-=^3:-"^.SiS-^E.^rs;'""�ros�ego Ten n dno�ci �ycia �1 ^^"^ch dzieckus^1 p^s:^-^0"^^^^^ u douPsychicznych TlnT k2e ^"y^, poza �c �J ^^en^e^"czu�S^-0^10^ P^^any zTcL aami' fu^'^"^s:^ -A^r^^^^SSSi?^^3 ^^�^t� pe�ni� upzu-� S�S?^^ ^r^ont^--s:^?^^?^?^^St,ri1^^^^^^^a^^^�d '""cionSo"'"'20'"""' "trellon^r"1.130'"^"�brew temu u? "'�^�"'''"wania si� dn ^ ""�^'��nie^'epnTc^a "". '''�""'- '" C2y naw^X- ^^IS1^���� ^^-"y^^'^". ""ym, {^cj^y0-^^runkowme pS, ^g�a',�^m'"^i. Na pocS alym' "i-^-^".ar^^^^ .^^a icierowanrceTo^ C2wle-^y^cyjnrroT^T"1 proces6^ e^^T^1 �wiad0-wo�^ opano^? ^^"o�d J-edno^T "^�-''^i ^h' ^-"yc0^1,"^ PoJtr^^ ^ -o.h-^ ,p. -e, .^^ .chSo^f^ -�-w zwi�zku 7 ODJa-s.-.^iy^s^^^^�ST" -^e^:00 P�^:teck0---"^^^^^^^^4 lc� Alzacji, nieorientuje si� w warunkach dzia�ania, kt�re mog� sprawia�, �e cel nie da si� osi�gn��. W tych sytuacjach przeszkoda w d�-�eniu do urzeczywistnienia zamiaru powoduje siine reakcje emocjonalne (frustracje). Z up�ywem czasu, w p�niejszych tatach ontogenezy, podejmowanie decyzji opiera si� na ana-lizie sytuacji, czyli subiektywnych i obiektywnych warunk�w powodzenia. Coraz �atwiej ustali� r�wnie� stopie� ryzyka i wi���ce si� z tym prawdopodobie�stwo sukcesu.Podobne przemiany zachodz� w stosunku cz�owieka do sa-mego siebie. W tym zakresie istnieje zawsze silna sk�on-no�� do indywidualnego, emocjonalnego oceniania swoichw�a�ciwo�ci, tworzenia obrazu samego siebie. Niemniej schy-�ek wieku dorastania stwarza ju� szans� bardziej krytycznego spojrzenia na w�asne post�powanie, wykorzystania, opinii �ro-dowiska i zobiektywizowania dotychczasowych s�d�w. Mo-�liwie bezstronny stosunek jednostki do siebie stanowi bowiem jeden z podstawowych czynnik�w wyznaczaj�cych ustosun-kowanie si� do spo�ecznego otoczenia.Scharakteryzowany powy�ej og�lny przebieg rozwojuuczu� jest uwarunkowany czynnikami, kt�rych znaczenie uj�-to w dialektycznej teorii rozwoju osobowo�ci. Zawiera ona najog�lniejsze, powszechne prawa, a wynikaj� z niej postu-laty, kt�re musi uwzgl�dnia� praktyka kszta�towania uczu�, le�eli ich rozw�j ma by� jak najbli�szy optymalnego.W�a�ciwo�ci poszczeg�lnych funkcji emocjonalnych s�uwarunkowane niekt�rymi cechami organizmu jednostki.Dlatego om�wimy zale�no�� stopnia pobudliwo�ci emo-cjonalnej od reaktywno�ci tkanki nerwowej w o�rodkowymuk�adzie nerwowym i od oddzia�ywania na jej stan funkcjo-nalny innych narz�d�w organizmu, a g��wnie uk�ad�w wy-dzielania wewn�trznego (dokrewnego), kr��enia i oddecho-wego. Og�lny stan zdrowia lub wyczerpania, zm�czenia, r�w-nie� wp�ywa na warunki prze�ywania emocji.Druga grupa czynnik�w warunkuj�cych przebieg rozwojuuczu� wi��e si� z oddzia�ywaniem zewn�trznego, przedewszystkim spo�ecznego �rodowiska. Na czo�o wysuwa-j� si� tu wszystkie celowe zachowania Judzi doros�ych (wy-chowawc�w w rodzinie, szkole i in.), kt�re kieruj� i modeluj� w optymalny spos�b przebieg proces�w rozwojowych. Brak kierowniczej ingerencji powoduje powstawanie wypacze�,zaburze� �ycia emocjonalnego, oddalanie si� wynik�w wy-chowania od akceptowanego modelu uczuciowo�ci cz�owiekai drogi jej formowania si�.Opr�cz zorganizowanych celowo �rodowisk wychowuj�-cych na rozw�j dziecka wp�ywaj� sytuacje, zdarzenia nie-kontrolowane, przypadkowo pojawiaj�ce si� w jego oto-czeniu. Ich znaczenie bywa rozmaite, znajduje si� tu bowiem �r�d�o zar�wno korzystnych, jak i niekorzystnych dozna� i do�wiadcze�. Te ostatnie mog� by� przedmiotem oddzia�y-wa� reedukuj�cych, a wi�c w jakim� zakresie korekcyjnych.Pami�taj�c o roli otoczenia i samokontroli w rozwoju oso-bowo�ci, a w tym uczu�, wska�emy nast�pny czynnik, r�wnie jak scharakteryzowane poprzednio donios�y: aktywno�� cz�owieka. Podstawowym warunkiem rozwoju wszystkichfunkcji organizmu wraz z psychicznymi jest dzia�anie, po-s�ugiwanie si� nimi w zwyczajnych, codziennych okoliczno�-ciach �ycia. Ich sprawno�� i doskonalenie wymaga �wiczenia i do�wiadcze�. Ilo�ciowy i jako�ciowy rozw�j uczu� dokonuje si� w�wczas, gdy dziecko ma r�norodne � w miar� mo�-no�ci celowo dobrane � sposobno�ci ich prze�ywania, gdystyka si� ze �r�d�ami wzbudzaj�cymi pojawianie si� proces�w emocjonalnych.Wi�zi uczuciowe, np. kole�e�stwo i przyja��, mog� poja-wi� si� tylko w odpowiednio przebiegaj�cych interakcjach, w okre�lonych, je�li chodzi o specyficzne w�a�ciwo�ci, sto-sunkach mi�dzyludzkich.Je�eli my�limy o zamierzonym wp�ywie wychowawczym,kt�rego celem g��wnym ma by� odpowiednie modelowanieprzebiegu rozwoju uczu�, to chodzi przede wszystkim o orga-nizowanie aktywno�ci dziecka i dorastaj�cego oraz warunk�w bezpo�rednio wp�ywaj�cych na jej rodzaj.Wskazane powy�ej problemy s� om�wione w kolejnychrozdzia�ach tego tomu �Biblioteki Psychologicznej". Przedsta-wiono w nich najwa�niejsze przejawy zr�nicowanego �ycia uczuciowego u noworodka i niemowl�cia, w wieku poniemo-wl�cym i przedszkolnym, w m�odszym wieku szkolnym orazw okresie dorastania. Taki spos�b charakteryzowania przemian zachodz�cych w kszta�towaniu si� emocjonalno�ci powinien u�atwi� zrozumienie dzieci i m�odzie�y, kt�rych rozwojemkierujemy w poszczeg�lnych okresach ontogenezy.Rola uczu� w �yciu cz�owiekaCo to s� uczucia?Cz�owiek orientuje si� w rzeczywisto�ci, kt�ra jest terenem jego r�norakiej aktywno�ci, za po�rednictwem tre�ci proce-s�w psychicznych, odzwierciedlaj�cych otaczaj�cy go �wiat. Spostrzegamy przedmioty, ludzi i ich zachowanie si�, zdaje-my sobie spraw� z ich wygl�du, rozmieszczenia, w�a�ciwo�ci fizycznych. Wyobra�amy sobie to, co w danej chwili jest niedost�pne spostrzeganiu poprzez zmys�y, a z czym kiedy� zetkn�li�my si� bezpo�rednio. My�limy o minionych zdarze-niach, o tera�niejszo�ci i przysz�o�ci. S� to procesy poznaw-cze �ci�le powi�zane funkcjami, dzi�ki czemu mo�emy od-zwierciedla� �wiat w pe�ny spos�b, prze�ywaj�c r�wnocze�nie obraz �rzeczy i niedostrzegalne ich cechy za pomoc� my�li., W�r�d proces�w psychicznych, pr�cz poznawczych, wy-r�niamy uczucia. S� to takie prze�ycia, jak mi�o��, zazdro��, t�sknota i wiele innych. Wsp�wyst�puj� one i w pewnym sensie wsp�dzia�aj� z procesami poznawczymi wp�ywaj�c na ich przebieg i tre�� oraz wzajemnie ulegaj�c kierowniczej funkcji proces�w poznawczych. Te obop�lne zwi�zki pozna-my w przebiegu ich rozwoju i kszta�towania si�.Uczucia tak�e odzwierciedlaj� �wiat, umo�liwiaj� oriento-wanie si� w rzeczywisto�ci. Wyra�a si� w nich stosunek jed-nostki do poszczeg�lnych fragment�w otoczenia, _,'W�r�d uczu� wyr�nia si� e mocje. (Zalicza si� je do pier-wotnych funkcji psychicznych cz�owieka, wsp�lnych ludziomlii zwierz�tom znajduj�cym si� na wy�szych poziomach rozwoju ewolucyjnego. S� to na przyk�ad strach i gniew.I. P. Paw��w zwr�ci� uwag� na znamienny zwi�zek uczu�z procesami poznawczymi ju� na poziomie odruch�w bezwa-runkowych. Gdy organizm znajdzie si� w nowych warunkach,uruchamia si� dziedziczny odruch, ustawiaj�cy organizm i je-go narz�dy odbiorcze tak, aby mo�na by�o zorientowa� si� w otoczeniu. Jest to wi�c odruch badawczy, kt�ry Paw��w na-zwa� odruchem ,,C� to takiego?"1. W tej sytuacji wyst�puje r�wnocze�nie proces emocjonalny o charakterze przestrachu, tremy, uczu� niepewno�ci, poniewa� nieznana sytuacja mo�e zawiera� czynniki gro�ne, niebezpieczne dla organizmu. No-we bod�ce, kt�rych znaczenia nie daje si� od razu zrozumie�, wywo�uj� podobny odruch i przera�enie u dzieci, cho� prze-�ycia takie wyst�puj� tak�e u doros�ych./ Uczucia odzwierciedlaj� wi�c zar�wno warto�� �yciowejsytuacji dla cz�owieka, jak i wynikaj�cy st�d jego do niej sto-sunek. Cz�owiek zdaj�c sobie fpraw� z gro��cego niebezpie-cze�stwa prze�ywa strach, boi si� szkodliwych skutk�w dzia-�ania okre�lonych bod�c�w. Tak te� potocznie m�wimy, �e s� one ,,przera�aj�ce". Zawiera si� w takim uczuciu r�wnie� odzwierciedlenie negatywnego stosunku do niebezpiecznychsytuacji. Cz�owiek ich unika, ucieka przed nimi. Przeciwnie zachowuje si� wobec sytuacji rozpoznanych jako korzystne. Prze�ywa wtedy uczu... [ Pobierz całość w formacie PDF ]