Rozmow o Biblii ciag dalszy, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROZMW o BIBLII CIG DALSZYAnna widerkwnaWydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2001Projekt okadki i stron tytuowychMARYNA WINIEWSKARedaktorJOLANTA KOWALCZUKRedaktor technicznyDANUTA JEZffiRSKA-ACZEKOpracowanie kartograficzneIRENA PACKorektaHANNA JANCZEWSKA, BOENNA FRANKOWSKACopyright by Anna widerkwna, Warszawa 1996ISBN 83-01-12161-0Wydawnictwo Naukowe PWN SAul. Miodowa 10, 00-251 Warszawatel.: 69 54 321, e-mail: pwn@pwn.com.plwww.pwn.com.plWydawnictwo Naukowe PWN SAWydanie czwarte Arkuszy drukarskich 18,5 + 0,5 ark. wk. ii.Druk ukoczono w lutym 2001 r.Skad i amanie: Phototext, WarszawaDruk i oprawa: Rzeszowskie Zakady Graficzne S.A.Rzeszw, ul. pk. L. Lisa-Kuli 19. Zam. 2107/2001.DLACZEGO ZNOWU ROZMOWY O BIBLII!*Wybraam ten tytu, aby ju na pocztku uprzedzi Czytelnika, e nie jest to adne wprowadzenie" ani podrcznik, ani jakikolwiek systematyczny wykad. Zamierzam chtnych zaprosi do swobodnej przechadzki po rnych ksigach biblijnych i rnych stuleciach, majc nadziej, e uda mi si podzieli tym wanie, co mnie samej wydaje si szczeglnie ciekawe, a przede wszystkim tym, co - jak sdz - najlepiej potrafi przedstawi. Mnstwo rzeczy interesujcych, jak rwnie bardzo wanych, pominam i zdaj sobie doskonale spraw, e kto inny na moim miejscu dokonaby cakiem odmiennego wyboru. Wiele tematw nie poruszonych tutaj zasuguje z pewnoci na wcale nie mniejsz uwag, a cay kopot w tym, e jest ich a tak duo!... Rozmw o Biblii cig dalszy rwnie zaledwie czciowo t luk wypenia. Zajmuj si w nich okresem powygnaniowym, to znaczy epok od powrotu z wygnania babiloskiego (koniec VI w. przed Chr.**) a do panowania Heroda Wielkiego (37-4 r. przed Chr.) i pismami, jakie w tym czasie powstay. Ale musz uprzedzi Czytelnika, e* Jak sam tytu tego wstpu wskazuje, jest to czciowo powtrzenie pierwszego, wprowadzajcego rozdziau Rozmw o Biblii, czciowo za streszczenie pewnych podstawowych wiadomoci, zawartych gwnie w jej rozdziale nastpnym zatytuowanym Biblijne nieporozumienia i trudnoci. Pragnam w ten sposb uatwi lektur tej mojej drugiej ksiki, powiconej Biblii, take i tym, ktrzy nie czytali pierwszej.** W caej ksice daty podawane bez adnego okrelenia odnosz si do czasw przez narodzeniem Chrystusa. Przed Chr." piszemy tylko tam, gdzie brak tej adnotacji mgby prowadzi do nieporozumienia.i w tej ksice nie znajdzie wszystkiego, czego ma prawo oczekiwa. Tym razem bowiem rwnie dokonywaam wyboru, na pewno nie zawsze najlepszego.Czytelnik moe by te nieco zawiedziony, stwierdzajc, e zajmuj si przede wszystkim Bibli hebrajsk, tym, co zwyklimy nazywa Starym Testamentem. Postpuj tak dlatego, e ta cz Biblii jest nam na og najmniej znana 'i nastrcza najwicej trudnoci, a tymczasem bez niej nie sposb zrozumie w peni take i Nowego Testamentu. Wszdzie jednak tam, gdzie jest to konieczne lub moliwe, staraam si ukazywa powizania i nowotesta-mentowe interpretacje, gdy dobrze wiem, e nie zawsze bd one dla wszystkich rwnie oczywiste. Dzi mog zapewni, e trzeci, kolejn ksik o Biblii - jeli tylko czas i siy pozwol mi j napisa - zamierzam powici wanie Nowemu Testamentowi.Tytu zosta tak pomylany, aby speni jeszcze jedno zadanie. Rozmowa to nie monolog! Pragn sprowokowa Czytelnika i zachci, aby nie tylko biernie czyta, lecz i wczy si czynnie do wsplnej pracy. W tym celu powinien, z jednej strony, samodzielnie myle, z drugiej za, czyta t ksik z Bibli w rku - bo chocia zazwyczaj dla uatwienia przytaczam omawiane fragmenty, to jednak w ten sposb wyrywam je z kontekstu. Trzeba przy tym pamita, e Bibli objania najlepiej sama Biblia. Std te tak liczne odsyacze do innych miejsc czy rozdziaw. W drugiej ksice, stanowicej wanie cig dalszy" owych rozmw, bardzo czsto w przypisach prosz Czytelnika o zajrzenie do tej pierwszej, eby unikn nazbyt czstych i nucych powtrze. Nie zawsze si to w peni udawao. Ze wzgldu na bogactwo tematyki i na wielkie braki w naszym przygotowaniu biblijnym byam zmuszona nieraz powraca do tego, o czym ju mwiam. Mam jednak nadziej, e nie nudzc zbytnio Czytelnika uatwi mu w ten sposb lektur, zwaszcza jeli zechce przy okazji wykorzystywa pozostae odsyacze*.* Podobn pomoc suy maj indeksy i Tablica chronologiczna. Indeks tekstw odsya do tych stron ksiki, na ktrych dany tekst zosta omwiony (lub te jest cytowany). Indeks analityczny wskazuje midzy innymi te miejsca, w ktrych pojawia si wyjanienie jakiego wanego terminu czy zagadnienia. Tablic chronologiczn sporzdziam opierajc si na nowym wydaniu francuskiego ekumenicznego przekadu Biblii. TOB - Traduction oecumeniue de la Bibie (Paris 1994), leczCo to jest Biblia? Na tak postawione pytanie staraam si odpowiedzie na pocztku Rozmw o Biblii, tutaj zatem ogranicz si tylko do najistotniejszych, nieodzownych informacji i wyjanie. Moj now ksik - Rozmw o Biblii cig dalszy - adresuj do tych, ktrych zdoaam zainteresowa pierwsz, jak rwnie do tych, ktrzy tej pierwszej nie czytali. Wszystkich za Czytelnikw chciaabym przekona, e Biblia moe by lektur prawdziwie pasjonujc, jeli tylko uda si nam przezwyciy pierwsze, zreszt niemae, trudnoci takiego spotkania.Trudnoci te wynikaj przede wszystkim z samej historii i charakteru Biblii. Przywyklimy dzisiaj do ksiek pisanych przez jednego lub co najwyej kilku autorw, w jakim duszym lub krtszym, lecz na og cile okrelonym czasie. Tymczasem Biblia nie jest jedn ksig", lecz caym ksigozbiorem, powstajcym ju na pimie przez ponad tysic lat (mniej wicej od X w. przed Chr. do koca I po Chr.) w wiecie odlegym i bardzo odmiennym od naszego. Ta odmienno znajduje swj wyraz take w procesie ksztatowania si dzie literackich, wyrastajcych najczciej z tradycji ustnych, ktre jednak i pniej zachowuj nadal swoje ycie wpywajc nie tylko na tworzenie, lecz i na przetwarzanie zapisanych ju tekstw. Przy tym na w ksigozbir, zwany Bibli, zoyy si pisma a w trzech jzykach nie tylko powstajce w rnych czasach i rodowiskach, lecz take nalece do rnych gatunkw i form literackich, niekiedy cakiem dla nas obcych. A jedynie poprawne rozpoznanie gatunku literackiego pozwala na waciw interpretacj tekstu oraz na zrozumienie intencji jego autora, ktra - dla czytelnika wierzcego - jest rwnie intencj samego Boga. Warto tu moe przypomnie mao na og znan - zarwno chrzecijanom, jak i niechrzecijanom - nauk Kocioa katolickiego. Ot Sobr Watykaski II w Konstytucji o Objawieniu stwierdza, e do sporzdzenia Ksig witych wybra Bg ludzi w taki sposb, i pracujc dla Niego posugiwali si swymi wasnymi moliwociami i zdolnociami", byli zatem w penichciaabym uprzedzi Czytelnika, e zwaszcza we wczeniejszym okresie daty s czsto niepewne lub niedokadnie ustalone, std rozbienoci spotykane w rnych opracowaniach. 7prawdziwymi autorami". Bg bowiem przemawia przez ludzi na sposb ludzki", aby Go zatem zrozumie, trzeba przede wszystkim stara si zrozumie, co chcieli powiedzie swoim wspczesnym ludzcy autorzy. Inaczej przecie czyta si poemat lub hymn religijny, inaczej tekst prawniczy, inaczej jeszcze przypowie. Bdne okrelenie gatunku literackiego musi prowadzi do nieporozumie (Konstytucja o Objawieniu 3).Inne, a bynajmniej nie mniejsze trudnoci wynikaj z potrzeby korzystania z tumaczenia. Biblia bya pisana w trzech jzykach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Wikszo z nas tych jzykw nie zna, a kady przekad, chociaby najlepszy, jest zawsze jakim znieksztaceniem. Co gorsza, nie chodzi tu tylko o przekad z jednego jzyka na drugi, lecz rwnie o prb przeoenia na nasze kategorie mylowe cakiem obcej nam mentalnoci, co czsto bywa nieatwe, a niekiedy w ogle niemoliwe. O tym wszystkim nie wolno nam zapomina, gdy otwieramy Bibli.W naszym kraju znaczna wikszo ludzi przyznaje si do jakiego - bliszego lub dalszego - zwizku z chrzecijastwem, wszyscy za, nawet ci, ktrzy z tego sobie nie zdaj lub nie chc zdawa sprawy, wyroli w kulturze w gruncie rzeczy chrzecijaskiej. A tymczasem Biblia, wbrew wszelkim oczekiwaniom, pozostaje dla nas nader czsto ksig nie znan. Zoyy si na to rne czynniki. Bez jej znajomoci jednak nie moemy w peni zrozumie wasnej kultury ani samych siebie - a dotyczy to rwnie ludzi nie przyznajcych si do adnej religii, tym bardziej za bez jej znajomoci nie moemy by naprawd chrzecijanami. Moje Rozmowy o Biblii - ju w swoim zaoeniu - miay w pewnym stopniu temu zaradzi, zachci Czytelnikw do tej lektury, a zarazem im t lektur uatwi. W pierwszej ksice mwiam (poza dwoma ostatnimi rozdziaami) tylko o Biblii hebrajskiej, i to przede wszystkim o tekstach nalecych do tych dwch jej czci, ktre tradycja ydowska nazywa Prawo i Prorocy. Ostatnia, najpniej uksztatowana, zwana Pisma, bya tam reprezentowana tylko przez Psalmy, Ksig Hioba i Pie nad pieniami*. Ot nie ulega wtpli-* Biblia hebrajska dzieli si na trzy czci: Prawo (zwane przez nas najczciej Picioksigiem Mojeszowym), Prorocy (Prorocy wczeniejsi lub pierwsi: fi Ksigi Jozuego, Sdziw, obie Samuela i obie Jtrlewskie, oraz Prorocy pniejsi:woci, e - poza tymi wanie trzema ksigami - czytajc Bibli w ogle rzadko, najrzadziej zagldamy do owej trzeciej czci Biblii hebrajskiej. Kto z nas zada sobie trud przeczytania dwch Ksig Kronik lub Ksigi Ezdrasza czy Nehemiasza? Nieco (lecz niewiele) lepsza moe by znajomo ksig mdrociowych, lecz i tu pierwsze miejsce zajmie zapewne nie zaliczana ju do Pism Mdro Syra-cha. Naley ona do siedmiu ksig, zachowanych w Septuagincie (grecki przekad Biblii hebrajskiej z III i II w.), odrzuconych za przez faryzeuszw w Jamnii. ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl pingus1.htw.pl
ROZMW o BIBLII CIG DALSZYAnna widerkwnaWydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2001Projekt okadki i stron tytuowychMARYNA WINIEWSKARedaktorJOLANTA KOWALCZUKRedaktor technicznyDANUTA JEZffiRSKA-ACZEKOpracowanie kartograficzneIRENA PACKorektaHANNA JANCZEWSKA, BOENNA FRANKOWSKACopyright by Anna widerkwna, Warszawa 1996ISBN 83-01-12161-0Wydawnictwo Naukowe PWN SAul. Miodowa 10, 00-251 Warszawatel.: 69 54 321, e-mail: pwn@pwn.com.plwww.pwn.com.plWydawnictwo Naukowe PWN SAWydanie czwarte Arkuszy drukarskich 18,5 + 0,5 ark. wk. ii.Druk ukoczono w lutym 2001 r.Skad i amanie: Phototext, WarszawaDruk i oprawa: Rzeszowskie Zakady Graficzne S.A.Rzeszw, ul. pk. L. Lisa-Kuli 19. Zam. 2107/2001.DLACZEGO ZNOWU ROZMOWY O BIBLII!*Wybraam ten tytu, aby ju na pocztku uprzedzi Czytelnika, e nie jest to adne wprowadzenie" ani podrcznik, ani jakikolwiek systematyczny wykad. Zamierzam chtnych zaprosi do swobodnej przechadzki po rnych ksigach biblijnych i rnych stuleciach, majc nadziej, e uda mi si podzieli tym wanie, co mnie samej wydaje si szczeglnie ciekawe, a przede wszystkim tym, co - jak sdz - najlepiej potrafi przedstawi. Mnstwo rzeczy interesujcych, jak rwnie bardzo wanych, pominam i zdaj sobie doskonale spraw, e kto inny na moim miejscu dokonaby cakiem odmiennego wyboru. Wiele tematw nie poruszonych tutaj zasuguje z pewnoci na wcale nie mniejsz uwag, a cay kopot w tym, e jest ich a tak duo!... Rozmw o Biblii cig dalszy rwnie zaledwie czciowo t luk wypenia. Zajmuj si w nich okresem powygnaniowym, to znaczy epok od powrotu z wygnania babiloskiego (koniec VI w. przed Chr.**) a do panowania Heroda Wielkiego (37-4 r. przed Chr.) i pismami, jakie w tym czasie powstay. Ale musz uprzedzi Czytelnika, e* Jak sam tytu tego wstpu wskazuje, jest to czciowo powtrzenie pierwszego, wprowadzajcego rozdziau Rozmw o Biblii, czciowo za streszczenie pewnych podstawowych wiadomoci, zawartych gwnie w jej rozdziale nastpnym zatytuowanym Biblijne nieporozumienia i trudnoci. Pragnam w ten sposb uatwi lektur tej mojej drugiej ksiki, powiconej Biblii, take i tym, ktrzy nie czytali pierwszej.** W caej ksice daty podawane bez adnego okrelenia odnosz si do czasw przez narodzeniem Chrystusa. Przed Chr." piszemy tylko tam, gdzie brak tej adnotacji mgby prowadzi do nieporozumienia.i w tej ksice nie znajdzie wszystkiego, czego ma prawo oczekiwa. Tym razem bowiem rwnie dokonywaam wyboru, na pewno nie zawsze najlepszego.Czytelnik moe by te nieco zawiedziony, stwierdzajc, e zajmuj si przede wszystkim Bibli hebrajsk, tym, co zwyklimy nazywa Starym Testamentem. Postpuj tak dlatego, e ta cz Biblii jest nam na og najmniej znana 'i nastrcza najwicej trudnoci, a tymczasem bez niej nie sposb zrozumie w peni take i Nowego Testamentu. Wszdzie jednak tam, gdzie jest to konieczne lub moliwe, staraam si ukazywa powizania i nowotesta-mentowe interpretacje, gdy dobrze wiem, e nie zawsze bd one dla wszystkich rwnie oczywiste. Dzi mog zapewni, e trzeci, kolejn ksik o Biblii - jeli tylko czas i siy pozwol mi j napisa - zamierzam powici wanie Nowemu Testamentowi.Tytu zosta tak pomylany, aby speni jeszcze jedno zadanie. Rozmowa to nie monolog! Pragn sprowokowa Czytelnika i zachci, aby nie tylko biernie czyta, lecz i wczy si czynnie do wsplnej pracy. W tym celu powinien, z jednej strony, samodzielnie myle, z drugiej za, czyta t ksik z Bibli w rku - bo chocia zazwyczaj dla uatwienia przytaczam omawiane fragmenty, to jednak w ten sposb wyrywam je z kontekstu. Trzeba przy tym pamita, e Bibli objania najlepiej sama Biblia. Std te tak liczne odsyacze do innych miejsc czy rozdziaw. W drugiej ksice, stanowicej wanie cig dalszy" owych rozmw, bardzo czsto w przypisach prosz Czytelnika o zajrzenie do tej pierwszej, eby unikn nazbyt czstych i nucych powtrze. Nie zawsze si to w peni udawao. Ze wzgldu na bogactwo tematyki i na wielkie braki w naszym przygotowaniu biblijnym byam zmuszona nieraz powraca do tego, o czym ju mwiam. Mam jednak nadziej, e nie nudzc zbytnio Czytelnika uatwi mu w ten sposb lektur, zwaszcza jeli zechce przy okazji wykorzystywa pozostae odsyacze*.* Podobn pomoc suy maj indeksy i Tablica chronologiczna. Indeks tekstw odsya do tych stron ksiki, na ktrych dany tekst zosta omwiony (lub te jest cytowany). Indeks analityczny wskazuje midzy innymi te miejsca, w ktrych pojawia si wyjanienie jakiego wanego terminu czy zagadnienia. Tablic chronologiczn sporzdziam opierajc si na nowym wydaniu francuskiego ekumenicznego przekadu Biblii. TOB - Traduction oecumeniue de la Bibie (Paris 1994), leczCo to jest Biblia? Na tak postawione pytanie staraam si odpowiedzie na pocztku Rozmw o Biblii, tutaj zatem ogranicz si tylko do najistotniejszych, nieodzownych informacji i wyjanie. Moj now ksik - Rozmw o Biblii cig dalszy - adresuj do tych, ktrych zdoaam zainteresowa pierwsz, jak rwnie do tych, ktrzy tej pierwszej nie czytali. Wszystkich za Czytelnikw chciaabym przekona, e Biblia moe by lektur prawdziwie pasjonujc, jeli tylko uda si nam przezwyciy pierwsze, zreszt niemae, trudnoci takiego spotkania.Trudnoci te wynikaj przede wszystkim z samej historii i charakteru Biblii. Przywyklimy dzisiaj do ksiek pisanych przez jednego lub co najwyej kilku autorw, w jakim duszym lub krtszym, lecz na og cile okrelonym czasie. Tymczasem Biblia nie jest jedn ksig", lecz caym ksigozbiorem, powstajcym ju na pimie przez ponad tysic lat (mniej wicej od X w. przed Chr. do koca I po Chr.) w wiecie odlegym i bardzo odmiennym od naszego. Ta odmienno znajduje swj wyraz take w procesie ksztatowania si dzie literackich, wyrastajcych najczciej z tradycji ustnych, ktre jednak i pniej zachowuj nadal swoje ycie wpywajc nie tylko na tworzenie, lecz i na przetwarzanie zapisanych ju tekstw. Przy tym na w ksigozbir, zwany Bibli, zoyy si pisma a w trzech jzykach nie tylko powstajce w rnych czasach i rodowiskach, lecz take nalece do rnych gatunkw i form literackich, niekiedy cakiem dla nas obcych. A jedynie poprawne rozpoznanie gatunku literackiego pozwala na waciw interpretacj tekstu oraz na zrozumienie intencji jego autora, ktra - dla czytelnika wierzcego - jest rwnie intencj samego Boga. Warto tu moe przypomnie mao na og znan - zarwno chrzecijanom, jak i niechrzecijanom - nauk Kocioa katolickiego. Ot Sobr Watykaski II w Konstytucji o Objawieniu stwierdza, e do sporzdzenia Ksig witych wybra Bg ludzi w taki sposb, i pracujc dla Niego posugiwali si swymi wasnymi moliwociami i zdolnociami", byli zatem w penichciaabym uprzedzi Czytelnika, e zwaszcza we wczeniejszym okresie daty s czsto niepewne lub niedokadnie ustalone, std rozbienoci spotykane w rnych opracowaniach. 7prawdziwymi autorami". Bg bowiem przemawia przez ludzi na sposb ludzki", aby Go zatem zrozumie, trzeba przede wszystkim stara si zrozumie, co chcieli powiedzie swoim wspczesnym ludzcy autorzy. Inaczej przecie czyta si poemat lub hymn religijny, inaczej tekst prawniczy, inaczej jeszcze przypowie. Bdne okrelenie gatunku literackiego musi prowadzi do nieporozumie (Konstytucja o Objawieniu 3).Inne, a bynajmniej nie mniejsze trudnoci wynikaj z potrzeby korzystania z tumaczenia. Biblia bya pisana w trzech jzykach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Wikszo z nas tych jzykw nie zna, a kady przekad, chociaby najlepszy, jest zawsze jakim znieksztaceniem. Co gorsza, nie chodzi tu tylko o przekad z jednego jzyka na drugi, lecz rwnie o prb przeoenia na nasze kategorie mylowe cakiem obcej nam mentalnoci, co czsto bywa nieatwe, a niekiedy w ogle niemoliwe. O tym wszystkim nie wolno nam zapomina, gdy otwieramy Bibli.W naszym kraju znaczna wikszo ludzi przyznaje si do jakiego - bliszego lub dalszego - zwizku z chrzecijastwem, wszyscy za, nawet ci, ktrzy z tego sobie nie zdaj lub nie chc zdawa sprawy, wyroli w kulturze w gruncie rzeczy chrzecijaskiej. A tymczasem Biblia, wbrew wszelkim oczekiwaniom, pozostaje dla nas nader czsto ksig nie znan. Zoyy si na to rne czynniki. Bez jej znajomoci jednak nie moemy w peni zrozumie wasnej kultury ani samych siebie - a dotyczy to rwnie ludzi nie przyznajcych si do adnej religii, tym bardziej za bez jej znajomoci nie moemy by naprawd chrzecijanami. Moje Rozmowy o Biblii - ju w swoim zaoeniu - miay w pewnym stopniu temu zaradzi, zachci Czytelnikw do tej lektury, a zarazem im t lektur uatwi. W pierwszej ksice mwiam (poza dwoma ostatnimi rozdziaami) tylko o Biblii hebrajskiej, i to przede wszystkim o tekstach nalecych do tych dwch jej czci, ktre tradycja ydowska nazywa Prawo i Prorocy. Ostatnia, najpniej uksztatowana, zwana Pisma, bya tam reprezentowana tylko przez Psalmy, Ksig Hioba i Pie nad pieniami*. Ot nie ulega wtpli-* Biblia hebrajska dzieli si na trzy czci: Prawo (zwane przez nas najczciej Picioksigiem Mojeszowym), Prorocy (Prorocy wczeniejsi lub pierwsi: fi Ksigi Jozuego, Sdziw, obie Samuela i obie Jtrlewskie, oraz Prorocy pniejsi:woci, e - poza tymi wanie trzema ksigami - czytajc Bibli w ogle rzadko, najrzadziej zagldamy do owej trzeciej czci Biblii hebrajskiej. Kto z nas zada sobie trud przeczytania dwch Ksig Kronik lub Ksigi Ezdrasza czy Nehemiasza? Nieco (lecz niewiele) lepsza moe by znajomo ksig mdrociowych, lecz i tu pierwsze miejsce zajmie zapewne nie zaliczana ju do Pism Mdro Syra-cha. Naley ona do siedmiu ksig, zachowanych w Septuagincie (grecki przekad Biblii hebrajskiej z III i II w.), odrzuconych za przez faryzeuszw w Jamnii. ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]