Rodzielanie posklejanych taśm samoprzylepnych z zastosowaniem roztwotu gdańskiego - cz.I, Czasopisma - ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Z PRAKTYKI
Rozdzielanie posklejanych taœm samoprzylepnych
z zastosowaniem roztworu gdañskiego – cz. I
W listopadzie 2003 r. autor prze-
bywa³ w Landeskriminalamt (odpo-
wiednik naszych laboratoriów krymi-
nalistycznych) w Schwerinie
w Niemczech. W tamtejszym labora-
torium do odklejania taœm samo-
przylepnych od pod³o¿y papiero-
wych stosuje siê roztwór stanowi¹cy
mieszaninê cykloheksanu i izopro-
panolu. Z uwagi na fakt, ¿e niemiec-
kie laboratorium nie dysponowa³o
wtedy tym roztworem, nie by³o mo¿-
liwoœci poznania jego dzia³ania. Po
powrocie do kraju autor podj¹³ próbê
uzyskania takiego roztworu. W tym
celu miesza³ oba sk³adniki w ró¿-
nych proporcjach. Po po³¹czeniu ich
w stosunku 1:25 (4 ml cykloheksa-
nu: 100 ml izopropanolu) uzyska³
optymalne efekty odklejania taœm
samoprzylepnych od pod³o¿y papie-
rowych. Roztwór wykonany wed³ug
powy¿szej receptury pos³u¿y³ do
prowadzenia dalszych badañ.
Wszyscy chyba eksperci daktylo-
skopii pracuj¹cy na co dzieñ przy wi-
zualizacji œladów linii papilarnych
obserwuj¹ zwiêkszony nap³yw
spraw, w których u¿yto taœm samo-
przylepnych (posklejanych ze sob¹
lub przyklejonych na ró¿ne pod³o¿a,
g³ównie papierowe, np. kartony czy
gazety). Jest to zwi¹zane z tym, ¿e
przestêpcy chêtnie pos³uguj¹ siê ni-
mi przy pope³nianiu najpowa¿niej-
szych przestêpstw (zabójstwa, po-
rwania, napady itp.). Jak wiadomo
z praktyki, przestêpcy bardzo czêsto
pozostawiaj¹ odwzorowania swoich
linii papilarnych na stronach adhe-
zyjnych taœm i pod³o¿ach papiero-
wych, na których zosta³y naklejone.
W³aœciwe oddzielenie taœm pozwoli
w dalszej kolejnoœci na uwidocznie-
nie œladów linii papilarnych zarówno
na stronie klej¹cej taœmy, jak i na
pod³o¿u papierowym, a w efekcie
doprowadzi do identyfikacji sprawcy
przestêpstwa.
Po przeprowadzeniu badañ autor
przeczyta³ artyku³ w „Problemach
Kryminalistyki” nr 246 z 2004 r.
w t³um. Anny Henschke pt. „Usuwa-
nie taœmy przylepnej: roztwór turec-
ki”, z którego treœci wynika³o, ¿e œro-
dek stosowany w Niemczech to roz-
twór turecki.
W zwi¹zku z tym, ¿e proporcje
roztworu tureckiego (1:2) ró¿ni¹ siê
od zastosowanych przez autora
(1:25), dla celów badawczych uzy-
skany œrodek nazwano roztworem
gdañskim.
Rozklejanie zwojów taœm samo-
przylepnych lub odklejanie ich od
pod³o¿y papierowych sprawia niema-
³o problemów lub bywa niekiedy
praktycznie niemo¿liwe. W celu wy-
konania powy¿szych czynnoœci nie-
zbêdny jest ciek³y azot, którym nie
wszystkie laboratoria dysponuj¹.
Wprowadzenie do codziennej prakty-
ki roztworu gdañskiego w bardzo du-
¿ym stopniu mo¿e rozwi¹zaæ ten nie-
bagatelny problem.
Przeprowadzenie badañ nad za-
stosowaniem roztworu i przedstawie-
nie rezultatów jego u¿ycia pozwoli na
rozpowszechnienie tego niedrogiego
i prostego w przygotowaniu i u¿ytko-
waniu œrodka. Koszt przygotowania
100 ml gotowego roztworu to ok. 1 z³.
1000 ml cykloheksanu kosztuje ok.
32 z³, a izopropanolu – ok. 9 z³.
Obecnie do rozdzielania sklejo-
nych taœm samoprzylepnych stosuje
siê metodê oziêbiania. W atmosferze
ciek³ego azotu (–196
o
C) warstwa
kleju, znajduj¹ca siê na taœmach, tra-
ci swoj¹ lepkoœæ, dziêki czemu pod³o-
¿a daj¹ siê od siebie oddzieliæ. Meto-
da ta nie jest doskona³a, gdy¿ zda-
rzaj¹ siê taœmy o ma³ej wytrzyma³o-
œci mechanicznej lub silnych w³aœci-
woœciach adhezyjnych warstwy klej¹-
cej, co mo¿e prowadziæ do rozrywa-
nia taœm, a tak¿e odrywania warstwy
kleju od taœmy macierzystej. Oziêbie-
nie nie daje oczekiwanych efektów
przy odklejaniu taœm od pod³o¿y pa-
pierowych.
W razie braku mo¿liwoœci zastoso-
wania ciek³ego azotu w laboratoriach
oziêbienie prowadzi siê w zamra¿al-
nikach lodówki. Efekt oziêbienia jest
wtedy jednak krótkotrwa³y i wykona-
nie czynnoœci oddzielenia nie przyno-
si zadowalaj¹cych rezultatów.
Znana jest te¿ metoda ogrzewania
promiennikiem podczerwieni, lecz nie
jest rozpowszechniona ze wzglêdu
na s³abe rezultaty.
Roztwór gdañski
– co to jest?
Stosowanie roztworu gdañskiego
jako rozpuszczalnika u³atwiaj¹cego
rozklejanie taœm lub oddzielanie ich
od pod³o¿y jest zupe³nie now¹ meto-
d¹, niestosowan¹ dotychczas w na-
szych laboratoriach.
Roztwór gdañski sk³ada siê z cy-
kloheksanu (nale¿¹cego do grupy
nasyconych wêglowodorów pier-
œcieniowych – C
6
H
12
, ryc. 1) i izo-
propanolu (z grupy alkoholi –
C
3
H
7
OH, ryc. 2) wymieszanych
w stosunku 1:25 (1 czêœæ cyklohek-
sanu i 25 czêœci izopropanolu, np.
4 ml i 100 ml). By uzyskaæ roztwór
roboczy, nale¿y do zlewki wlaæ od-
powiednie proporcje rozpuszczalni-
ków sk³adowych i wymieszaæ na
mieszadle elektrycznym w celu ujed-
norodnienia mieszaniny. W ten pro-
sty sposób uzyskujemy gotowy ju¿
do u¿ycia roztwór.
34
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
Z PRAKTYKI
Po ca³kowitym wyschniêciu po-
wierzchni taœm nale¿y przyst¹piæ do
ujawniania œladów linii papilarnych
znanymi metodami.
Stosowane metody
ujawniania œladów linii papilarnych
na adhezyjnych stronach
taœm samoprzylepnych
Fiolet krystaliczny (gencjana) –
barwi œlady linii papilarnych pozosta-
wione na pod³o¿ach pokrytych war-
stw¹ klejow¹. Mo¿e byæ stosowana
bezpoœrednio lub po utrwaleniu me-
tod¹ cyjanoakrylow¹. Metoda jest
u¿ywana równie¿ do kontrastowania
œladów pozostawionych substancj¹
t³ust¹ lub na powierzchniach zat³usz-
czonych. Najczêœciej tê metodê sto-
suje siê przez zanurzenie obiektu ba-
dañ w roztworze, po czym obserwuje
siê pojawianie œladów. Nadmiar
barwnika nale¿y sp³ukaæ pod bie¿¹c¹
wod¹.
Ryc. 1. Cykloheksan
Fig. 1. Cyclohexane
Ryc. 2. Izopropanol
Fig. 2. Isopropanol
Sticky-Side Powder – œrodek
w postaci proszku (mieszanka g³ów-
nie tlenku ¿elaza i p³atków aluminio-
wych) koloru grafitowego wynalezio-
ny w latach 90. w Japonii, który za
pomoc¹ Photo-Flo i wody rozrabia
siê do uzyskania zawiesiny, nanoszo-
nej miêkkim pêdzelkiem na klej¹c¹
stronê taœmy. Nadmiar barwnika na-
le¿y sp³ukaæ pod
bie¿¹c¹ wod¹
i obserwowaæ po-
jawianie siê œla-
dów.
Postêpowanie
z roztworem
nie dopuœciæ do rozerwania taœmy
(ryc. 3, 4). Z oddzielonymi taœmami
nale¿y postêpowaæ bardzo ostro¿nie,
poniewa¿ po odparowaniu roztworu
taœmy nadal wykazuj¹ w³aœciwoœci
klej¹ce.
Roztwór gdañski nakrapla siê na
miejsca sklejonych powierzchni i na-
stêpnie delikatnie siê je odkleja, aby
Wet-Powder
– gotowa do u¿yt-
ku zawiesina
w kolorach bia³ym
lub czarnym, do-
bierana w zale¿-
noœci od barwy
pod³o¿a.
Ryc. 3. Rozdzielanie posklejanej taœmy – nakraplanie
Fig. 3. Tape separation – application of drops
Ryc. 4. Rozdzielanie posklejanej taœmy
Fig. 4. Tape separation
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
35
W codziennej praktyce do ujaw-
niania œladów linii papilarnych na ad-
hezyjnych stronach taœm samoprzy-
lepnych stosuje siê w g³ównej mierze
ni¿ej wymienione metody:
Z PRAKTYKI
Rodzaje zastosowanych taœm
no œlady linii papilarnych poprzez kil-
kakrotne przy³o¿enie ca³ych opuszek
ró¿nych palców. Nastêpnie kawa³ki
taœm sklejono w przypadkowy spo-
sób w tzw. kulki (ryc. 5).
Po up³ywie czterech dni rozklejo-
no kulki z zastosowaniem roztworu
gdañskiego, nakraplaj¹c go w miej-
sca sklejenia taœm i delikatnie od-
dzielaj¹c je od siebie (ryc. 3 i 4).
Po rozdzieleniu na strony adhezyj-
ne taœm podzia³ano œrodkiem Wet-
-Powder Black (Lightning Powder
Inc., USA, dystrybutor SC Stanimex –
ryc. 6), co ujawni³o œlady linii papilar-
nych. Taœmy po rozdzieleniu nadal
skontrastowania i poprawy czytelno-
œci œladów.
Do badañ zosta³o wykorzystanych
dziewiêæ rodzajów taœm samoprzy-
lepnych najczêœciej stosowanych,
spotykanych i ogólnie dostêpnych
w sklepach wielobran¿owych:
Wyniki badañ
niebieska, producent nieznany,
szer. 50 mm;
Na ryc. 7 przedstawiono trzy ro-
dzaje taœm (przezroczyst¹ w¹sk¹,
Magic Tape i przezroczyst¹ szerok¹),
na których po rozklejeniu ujawniono
przezroczysta szeroka zwyk³a,
producent nieznany, szer. 47
mm;
papierowa malarska, producent
nieznany, szer. 50 mm;
czarna Duck – warstwa klej¹ca
w kolorze bia³ym, producent
nieznany, szer. 50 mm;
srebrna NASCAR firmy 3M,
szer. 48 mm;
szara pakowa, producent nie-
znany, szer. 47 mm;
srebrna aluminiowa, metalizo-
wana firmy 3M, szer. 25 mm;
przezroczysta w¹ska, zwyk³a
firmy 3M, szer. 18 mm;
Magic Tape firmy 3M, szer. 19
mm.
Rozklejanie taœm
Ryc. 7. Trzy rodzaje taœm: przezroczysta w¹ska
i szeroka, Magic Tape
Fig. 7. Three types of tape: transparent narrow
and wide, Magic Tape
Pierwszy etap badañ zosta³ po-
œwiêcony rozklejaniu posklejanych
taœm. W tym celu z ka¿dego rodzaju
taœmy odciêto paski o d³. ok. 25 cm,
na stronach adhezyjnych taœm w lo-
sowo wybranych miejscach naniesio-
Ryc. 6. Gotowa zawiesina œrodka Wet-Powder
Black
Fig. 6. Ready to use Wet Powder Black
suspension
dobrze widoczne i czytelne œlady linii
papilarnych przedstawione kolejno
na ryc. 8, 9 i 10. Rozklejanie tych
taœm nie sprawi³o wiêkszych proble-
mów. Jedynie taœma Magic Tape ule-
g³a rozerwaniu, co nie mia³o wp³ywu
wykazywa³y du¿e w³aœci-
woœci klej¹ce, wiêc – by
zapobiec ich ponownemu
sklejeniu – umieszczono je
pomiêdzy os³onk¹ a stron¹
¿elow¹ przezroczystej folii
daktyloskopijnej w ten spo-
sób, ¿e na stronê klej¹c¹
taœm z ujawnionymi œlada-
mi linii papilarnych na³o¿o-
no os³onkê folii. Dodatko-
wo pod przezroczystymi
taœmami miêdzy warstw¹
¿elow¹ folii a stron¹ niekle-
j¹c¹ taœmy umieszczono
bia³e kartki papieru dla
Ryc. 5. Taœmy posklejane w tzw. kulki
Fig. 5. Glued-in tape fragments
Ryc. 8. Œlad linii papilarnych ujawniony na taœmie
przezroczystej w¹skiej
Fig. 8. Latent fingermark developed on narrow
transparent tape
36
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
Z PRAKTYKI
Ryc. 9. Œlad linii papilarnych ujawnio-
ny na taœmie przezroczystej szerokiej
Fig. 9. Latent fingerprint developed on
wide transparent tape
Ryc. 10. Œlad linii papilarnych ujawniony
na taœmie Magic Tape
Fig. 10. Latent fingermark developed on
Magic Tape
Ryc. 16. Œlad linii papilarnych ujawniony na ta-
œmie czarnej Duck
Fig. 16. Latent figermark developed on Black
Duck tape
na ujawnienie czytelnego œladu (ryc.
10). Nale¿y podkreœliæ, ¿e po wy-
schniêciu taœmy te nadal wykazywa³y
w³aœciwoœci klej¹ce. Wykorzystano
to do skontrastowania œladów po-
przez naklejenie ich na bia³e arkusze
papieru.
Na ryc. 11 przedstawiono trzy ro-
dzaje taœm (srebrn¹ aluminiow¹ me-
talizowan¹, czarn¹ Duck i papierow¹
malarsk¹), na których po rozklejeniu
ujawniono dobrze widoczne
i czytelne œlady linii papilar-
nych (ryc. 12, 13, 14 – ma-
larska, ryc. 15 i 16 – czarna
Duck). Rozklejanie tych
taœm nie nastrêcza³o wiêk-
szych problemów. Jedynie
taœma papierowa malarska
uleg³a rozerwaniu. Na ta-
œmie srebrnej aluminiowej
tak¿e ujawni³ siê œlad linii
papilarnych, niestety wi-
doczny tylko w w¹skim za-
kresie œwiat³a ukoœnego, co
uniemo¿liwi³o jego doku-
mentacjê fotograficzn¹. Na-
le¿y podkreœliæ, i¿ po wy-
schniêciu taœmy te tak¿e
wykazywa³y w³aœciwoœci
klej¹ce i w zwi¹zku z po-
wy¿szym zabezpieczono je
poprzez umieszczenie tych
taœm pomiêdzy os³onk¹
a stron¹ ¿elow¹ przezro-
czystej folii daktyloskopij-
nej, w ten sposób, ¿e na
stronê klej¹c¹ taœm z ujaw-
nionymi œladami linii papi-
larnych na³o¿ono os³onkê,
a stronê ¿elow¹ umiesz-
czono od warstwy nieklej¹-
cej taœmy.
Na ryc. 17 przedstawio-
no kolejne trzy rodzaje taœm
(niebiesk¹, srebrn¹ NA-
SCAR, szar¹ pakow¹). Na-
Ryc. 12. Œlad linii papilar-
nych ujawniony na taœmie
papierowej malarskiej
Fig. 12. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 13. Œlad linii papilarnych
ujawniony na taœmie papiero-
wej malarskiej
Fig. 13. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 11. Trzy rodzaje taœm: srebrna aluminiowa
metalizowana, czarna Duck i papierowa malarska
Fig. 11. Three types of tapes: silver, metallic
aluminium, Black Duck and paper
Ryc. 14. Œlad linii papilar-
nych ujawniony na taœmie
papierowej malarskiej
Fig. 14. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 15. Œlad linii papilarnych
ujawniony na taœmie czarnej
Duck
Fig. 15. Latent fingermark
developed on Black Duck
tape
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
37
Z PRAKTYKI
Ryc. 17. Trzy rodzaje taœm: niebieska, srebrna NASCAR, szara pa-
kowa
Fig. 17. Three types of tape: blue, NASCAR silver and packaging
grey
maga zastosowania
specjalistycznych tech-
nologii i sprzêtu, przez
co mo¿e byæ z powo-
dzeniem stosowany
w ka¿dej pracowni wi-
zualizacji œladów linii
papilarnych, znajduj¹-
cej siê przy laborato-
riach kryminalistycz-
nych.
Opisana metoda
jest ma³o pracoch³onna
i przynosi du¿e efekty
zarówno przy taœmach,
które by³y sklejone
przez krótki czas (czte-
ry dni), jak i taœmach przyklejonych
do pod³o¿a papierowego przez d³u¿-
szy okres (szeœæ tygodni). Nale¿y te¿
wskazaæ na wysok¹ skutecznoœæ roz-
tworu i w wiêkszoœci bardzo dobr¹ ja-
koœæ ujawnianych nastêpnie œladów
linii papilarnych, co w konsekwencji
powinno zdobyæ szybkie uznanie
ekspertów daktyloskopii.
Po rozklejeniu taœm (i ujawnieniu
œladów linii papilarnych) w celu zapo-
bie¿enia ich ponownemu sklejeniu
nale¿y wszystkie rodzaje taœm umie-
œciæ pomiêdzy os³onk¹ a stron¹ ¿elo-
w¹ przezroczystej folii daktyloskopij-
nej, w ten sposób, ¿e na stronê klej¹-
c¹ taœm z ujawnionymi œladami linii
papilarnych na³o¿yæ os³onkê folii. Do-
datkowo pod przezroczystymi taœma-
mi miêdzy warstw¹ ¿elow¹ folii
a stron¹ nieklej¹c¹ taœmy umieœciæ
bia³e kartki papieru dla skontrastowa-
nia i poprawy czytelnoœci œladów.
Wet-Powder dzia³a na tyle sku-
tecznie, na ile nie zosta³y uszkodzo-
ne podczas rozdzielania taœm œlady
linii papilarnych, to znaczy, ¿e je¿eli
œlady linii papilarnych nie zostan¹
uszkodzone mechanicznie, to za po-
moc¹ Wet-Powder œlady te zostan¹
ujawnione.
Tomasz Farysej
zdj.: autor
le¿y stwierdziæ, ¿e wymienione trzy
taœmy rozkleja³y siê najtrudniej spo-
œród badanych dziewiêciu rodzajów
taœm.
Na srebrnej taœmie NASCAR uwi-
doczni³ siê œlad, który by³ wyraŸny
i czytelny, jednak z up³ywem czasu
woda, która pozosta³a na taœmie po
sp³ukaniu Wet-Powder, rozmy³a œlad
jeszcze przed jego fotograficznym
utrwaleniem. Taœma ta najtrudniej
siê rozdziela³a, a miejscami rozdzie-
lenie sklejonych ze sob¹ powierzch-
ni by³o praktycznie niemo¿liwe. War-
stwa klej¹ca na szarej taœmie pako-
wej uleg³a czêœciowemu rozpusz-
czeniu, co poci¹gnê³o za sob¹ utratê
istotnych fragmentów œladów linii pa-
pilarnych uniemo¿liwiaj¹cych ich dal-
sz¹ identyfikacjê. Na niebieskiej ta-
œmie natomiast ujawniono tylko frag-
menty œladów linii papilarnych (zo-
sta³y uszkodzone podczas procesu
rozklejania), które uznano za niena-
daj¹ce siê do dalszych badañ identy-
fikacyjnych z uwagi na ma³¹ wyrazi-
stoœæ, czytelnoœæ i wynikaj¹c¹ st¹d
w¹tpliwoœæ zarówno co do budowy
cech charakterystycznych, jak i ich
umiejscowienia.
BIBLIOGRAFIA
1. Amerkamp U. (oprac. A. Hensch-
ke): Usuwanie taœmy przylepnej: roztwór
turecki, „Problemy Kryminalistyki”, nr 246,
2004.
2. Grzegorzewska E., Filbrandt B.:
Wizualizacja œladów linii papilarnych me-
tod¹ RTX, „Problemy Kryminalistyki”, nr
246, 2004.
3. Moszczyñski J.: Daktyloskopia,
Wyd. CLK KGP, Warszawa 1997.
4. Skorny Z.: Prace magisterskie
z psychologii i pedagogiki, Warszawa
1984.
SPROST
OW
OW
ANIE
ANIE
Informujemy, że w „PK” nr 248/05, s. 5–13 w artykule
pt.„Zastosowanie analizy mitochondrialnego DNA w badaniach
kryminalistycznych – perspektywy” zamieszczono ryciny 2A,
B i C, które są autorstwa dr. Tomasza Grzybowskiego z
Zakładu Genetyki Molekularnej i Sądowej Katedry Medycyny
Sądowej UMK w Toruniu, Collegium Medicum im. L. Rydygiera
w Bydgoszczy, i że zostały one wykorzystane bez jego zgody.
Przepraszamy za zaistniałe niedopatrzenie – Katarzyna
Gawęda-Walerych, Ireneusz Sołtyszewski.
Wnioski koñcowe
Omawiany roztwór jest prosty
w przygotowaniu i, co wa¿ne, niedro-
gi (100 ml to koszt ok. 1 z³), nie wy-
38
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
SPROST
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl pingus1.htw.pl
Z PRAKTYKI
Rozdzielanie posklejanych taœm samoprzylepnych
z zastosowaniem roztworu gdañskiego – cz. I
W listopadzie 2003 r. autor prze-
bywa³ w Landeskriminalamt (odpo-
wiednik naszych laboratoriów krymi-
nalistycznych) w Schwerinie
w Niemczech. W tamtejszym labora-
torium do odklejania taœm samo-
przylepnych od pod³o¿y papiero-
wych stosuje siê roztwór stanowi¹cy
mieszaninê cykloheksanu i izopro-
panolu. Z uwagi na fakt, ¿e niemiec-
kie laboratorium nie dysponowa³o
wtedy tym roztworem, nie by³o mo¿-
liwoœci poznania jego dzia³ania. Po
powrocie do kraju autor podj¹³ próbê
uzyskania takiego roztworu. W tym
celu miesza³ oba sk³adniki w ró¿-
nych proporcjach. Po po³¹czeniu ich
w stosunku 1:25 (4 ml cykloheksa-
nu: 100 ml izopropanolu) uzyska³
optymalne efekty odklejania taœm
samoprzylepnych od pod³o¿y papie-
rowych. Roztwór wykonany wed³ug
powy¿szej receptury pos³u¿y³ do
prowadzenia dalszych badañ.
Wszyscy chyba eksperci daktylo-
skopii pracuj¹cy na co dzieñ przy wi-
zualizacji œladów linii papilarnych
obserwuj¹ zwiêkszony nap³yw
spraw, w których u¿yto taœm samo-
przylepnych (posklejanych ze sob¹
lub przyklejonych na ró¿ne pod³o¿a,
g³ównie papierowe, np. kartony czy
gazety). Jest to zwi¹zane z tym, ¿e
przestêpcy chêtnie pos³uguj¹ siê ni-
mi przy pope³nianiu najpowa¿niej-
szych przestêpstw (zabójstwa, po-
rwania, napady itp.). Jak wiadomo
z praktyki, przestêpcy bardzo czêsto
pozostawiaj¹ odwzorowania swoich
linii papilarnych na stronach adhe-
zyjnych taœm i pod³o¿ach papiero-
wych, na których zosta³y naklejone.
W³aœciwe oddzielenie taœm pozwoli
w dalszej kolejnoœci na uwidocznie-
nie œladów linii papilarnych zarówno
na stronie klej¹cej taœmy, jak i na
pod³o¿u papierowym, a w efekcie
doprowadzi do identyfikacji sprawcy
przestêpstwa.
Po przeprowadzeniu badañ autor
przeczyta³ artyku³ w „Problemach
Kryminalistyki” nr 246 z 2004 r.
w t³um. Anny Henschke pt. „Usuwa-
nie taœmy przylepnej: roztwór turec-
ki”, z którego treœci wynika³o, ¿e œro-
dek stosowany w Niemczech to roz-
twór turecki.
W zwi¹zku z tym, ¿e proporcje
roztworu tureckiego (1:2) ró¿ni¹ siê
od zastosowanych przez autora
(1:25), dla celów badawczych uzy-
skany œrodek nazwano roztworem
gdañskim.
Rozklejanie zwojów taœm samo-
przylepnych lub odklejanie ich od
pod³o¿y papierowych sprawia niema-
³o problemów lub bywa niekiedy
praktycznie niemo¿liwe. W celu wy-
konania powy¿szych czynnoœci nie-
zbêdny jest ciek³y azot, którym nie
wszystkie laboratoria dysponuj¹.
Wprowadzenie do codziennej prakty-
ki roztworu gdañskiego w bardzo du-
¿ym stopniu mo¿e rozwi¹zaæ ten nie-
bagatelny problem.
Przeprowadzenie badañ nad za-
stosowaniem roztworu i przedstawie-
nie rezultatów jego u¿ycia pozwoli na
rozpowszechnienie tego niedrogiego
i prostego w przygotowaniu i u¿ytko-
waniu œrodka. Koszt przygotowania
100 ml gotowego roztworu to ok. 1 z³.
1000 ml cykloheksanu kosztuje ok.
32 z³, a izopropanolu – ok. 9 z³.
Obecnie do rozdzielania sklejo-
nych taœm samoprzylepnych stosuje
siê metodê oziêbiania. W atmosferze
ciek³ego azotu (–196
o
C) warstwa
kleju, znajduj¹ca siê na taœmach, tra-
ci swoj¹ lepkoœæ, dziêki czemu pod³o-
¿a daj¹ siê od siebie oddzieliæ. Meto-
da ta nie jest doskona³a, gdy¿ zda-
rzaj¹ siê taœmy o ma³ej wytrzyma³o-
œci mechanicznej lub silnych w³aœci-
woœciach adhezyjnych warstwy klej¹-
cej, co mo¿e prowadziæ do rozrywa-
nia taœm, a tak¿e odrywania warstwy
kleju od taœmy macierzystej. Oziêbie-
nie nie daje oczekiwanych efektów
przy odklejaniu taœm od pod³o¿y pa-
pierowych.
W razie braku mo¿liwoœci zastoso-
wania ciek³ego azotu w laboratoriach
oziêbienie prowadzi siê w zamra¿al-
nikach lodówki. Efekt oziêbienia jest
wtedy jednak krótkotrwa³y i wykona-
nie czynnoœci oddzielenia nie przyno-
si zadowalaj¹cych rezultatów.
Znana jest te¿ metoda ogrzewania
promiennikiem podczerwieni, lecz nie
jest rozpowszechniona ze wzglêdu
na s³abe rezultaty.
Roztwór gdañski
– co to jest?
Stosowanie roztworu gdañskiego
jako rozpuszczalnika u³atwiaj¹cego
rozklejanie taœm lub oddzielanie ich
od pod³o¿y jest zupe³nie now¹ meto-
d¹, niestosowan¹ dotychczas w na-
szych laboratoriach.
Roztwór gdañski sk³ada siê z cy-
kloheksanu (nale¿¹cego do grupy
nasyconych wêglowodorów pier-
œcieniowych – C
6
H
12
, ryc. 1) i izo-
propanolu (z grupy alkoholi –
C
3
H
7
OH, ryc. 2) wymieszanych
w stosunku 1:25 (1 czêœæ cyklohek-
sanu i 25 czêœci izopropanolu, np.
4 ml i 100 ml). By uzyskaæ roztwór
roboczy, nale¿y do zlewki wlaæ od-
powiednie proporcje rozpuszczalni-
ków sk³adowych i wymieszaæ na
mieszadle elektrycznym w celu ujed-
norodnienia mieszaniny. W ten pro-
sty sposób uzyskujemy gotowy ju¿
do u¿ycia roztwór.
34
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
Z PRAKTYKI
Po ca³kowitym wyschniêciu po-
wierzchni taœm nale¿y przyst¹piæ do
ujawniania œladów linii papilarnych
znanymi metodami.
Stosowane metody
ujawniania œladów linii papilarnych
na adhezyjnych stronach
taœm samoprzylepnych
Fiolet krystaliczny (gencjana) –
barwi œlady linii papilarnych pozosta-
wione na pod³o¿ach pokrytych war-
stw¹ klejow¹. Mo¿e byæ stosowana
bezpoœrednio lub po utrwaleniu me-
tod¹ cyjanoakrylow¹. Metoda jest
u¿ywana równie¿ do kontrastowania
œladów pozostawionych substancj¹
t³ust¹ lub na powierzchniach zat³usz-
czonych. Najczêœciej tê metodê sto-
suje siê przez zanurzenie obiektu ba-
dañ w roztworze, po czym obserwuje
siê pojawianie œladów. Nadmiar
barwnika nale¿y sp³ukaæ pod bie¿¹c¹
wod¹.
Ryc. 1. Cykloheksan
Fig. 1. Cyclohexane
Ryc. 2. Izopropanol
Fig. 2. Isopropanol
Sticky-Side Powder – œrodek
w postaci proszku (mieszanka g³ów-
nie tlenku ¿elaza i p³atków aluminio-
wych) koloru grafitowego wynalezio-
ny w latach 90. w Japonii, który za
pomoc¹ Photo-Flo i wody rozrabia
siê do uzyskania zawiesiny, nanoszo-
nej miêkkim pêdzelkiem na klej¹c¹
stronê taœmy. Nadmiar barwnika na-
le¿y sp³ukaæ pod
bie¿¹c¹ wod¹
i obserwowaæ po-
jawianie siê œla-
dów.
Postêpowanie
z roztworem
nie dopuœciæ do rozerwania taœmy
(ryc. 3, 4). Z oddzielonymi taœmami
nale¿y postêpowaæ bardzo ostro¿nie,
poniewa¿ po odparowaniu roztworu
taœmy nadal wykazuj¹ w³aœciwoœci
klej¹ce.
Roztwór gdañski nakrapla siê na
miejsca sklejonych powierzchni i na-
stêpnie delikatnie siê je odkleja, aby
Wet-Powder
– gotowa do u¿yt-
ku zawiesina
w kolorach bia³ym
lub czarnym, do-
bierana w zale¿-
noœci od barwy
pod³o¿a.
Ryc. 3. Rozdzielanie posklejanej taœmy – nakraplanie
Fig. 3. Tape separation – application of drops
Ryc. 4. Rozdzielanie posklejanej taœmy
Fig. 4. Tape separation
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
35
W codziennej praktyce do ujaw-
niania œladów linii papilarnych na ad-
hezyjnych stronach taœm samoprzy-
lepnych stosuje siê w g³ównej mierze
ni¿ej wymienione metody:
Z PRAKTYKI
Rodzaje zastosowanych taœm
no œlady linii papilarnych poprzez kil-
kakrotne przy³o¿enie ca³ych opuszek
ró¿nych palców. Nastêpnie kawa³ki
taœm sklejono w przypadkowy spo-
sób w tzw. kulki (ryc. 5).
Po up³ywie czterech dni rozklejo-
no kulki z zastosowaniem roztworu
gdañskiego, nakraplaj¹c go w miej-
sca sklejenia taœm i delikatnie od-
dzielaj¹c je od siebie (ryc. 3 i 4).
Po rozdzieleniu na strony adhezyj-
ne taœm podzia³ano œrodkiem Wet-
-Powder Black (Lightning Powder
Inc., USA, dystrybutor SC Stanimex –
ryc. 6), co ujawni³o œlady linii papilar-
nych. Taœmy po rozdzieleniu nadal
skontrastowania i poprawy czytelno-
œci œladów.
Do badañ zosta³o wykorzystanych
dziewiêæ rodzajów taœm samoprzy-
lepnych najczêœciej stosowanych,
spotykanych i ogólnie dostêpnych
w sklepach wielobran¿owych:
Wyniki badañ
niebieska, producent nieznany,
szer. 50 mm;
Na ryc. 7 przedstawiono trzy ro-
dzaje taœm (przezroczyst¹ w¹sk¹,
Magic Tape i przezroczyst¹ szerok¹),
na których po rozklejeniu ujawniono
przezroczysta szeroka zwyk³a,
producent nieznany, szer. 47
mm;
papierowa malarska, producent
nieznany, szer. 50 mm;
czarna Duck – warstwa klej¹ca
w kolorze bia³ym, producent
nieznany, szer. 50 mm;
srebrna NASCAR firmy 3M,
szer. 48 mm;
szara pakowa, producent nie-
znany, szer. 47 mm;
srebrna aluminiowa, metalizo-
wana firmy 3M, szer. 25 mm;
przezroczysta w¹ska, zwyk³a
firmy 3M, szer. 18 mm;
Magic Tape firmy 3M, szer. 19
mm.
Rozklejanie taœm
Ryc. 7. Trzy rodzaje taœm: przezroczysta w¹ska
i szeroka, Magic Tape
Fig. 7. Three types of tape: transparent narrow
and wide, Magic Tape
Pierwszy etap badañ zosta³ po-
œwiêcony rozklejaniu posklejanych
taœm. W tym celu z ka¿dego rodzaju
taœmy odciêto paski o d³. ok. 25 cm,
na stronach adhezyjnych taœm w lo-
sowo wybranych miejscach naniesio-
Ryc. 6. Gotowa zawiesina œrodka Wet-Powder
Black
Fig. 6. Ready to use Wet Powder Black
suspension
dobrze widoczne i czytelne œlady linii
papilarnych przedstawione kolejno
na ryc. 8, 9 i 10. Rozklejanie tych
taœm nie sprawi³o wiêkszych proble-
mów. Jedynie taœma Magic Tape ule-
g³a rozerwaniu, co nie mia³o wp³ywu
wykazywa³y du¿e w³aœci-
woœci klej¹ce, wiêc – by
zapobiec ich ponownemu
sklejeniu – umieszczono je
pomiêdzy os³onk¹ a stron¹
¿elow¹ przezroczystej folii
daktyloskopijnej w ten spo-
sób, ¿e na stronê klej¹c¹
taœm z ujawnionymi œlada-
mi linii papilarnych na³o¿o-
no os³onkê folii. Dodatko-
wo pod przezroczystymi
taœmami miêdzy warstw¹
¿elow¹ folii a stron¹ niekle-
j¹c¹ taœmy umieszczono
bia³e kartki papieru dla
Ryc. 5. Taœmy posklejane w tzw. kulki
Fig. 5. Glued-in tape fragments
Ryc. 8. Œlad linii papilarnych ujawniony na taœmie
przezroczystej w¹skiej
Fig. 8. Latent fingermark developed on narrow
transparent tape
36
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
Z PRAKTYKI
Ryc. 9. Œlad linii papilarnych ujawnio-
ny na taœmie przezroczystej szerokiej
Fig. 9. Latent fingerprint developed on
wide transparent tape
Ryc. 10. Œlad linii papilarnych ujawniony
na taœmie Magic Tape
Fig. 10. Latent fingermark developed on
Magic Tape
Ryc. 16. Œlad linii papilarnych ujawniony na ta-
œmie czarnej Duck
Fig. 16. Latent figermark developed on Black
Duck tape
na ujawnienie czytelnego œladu (ryc.
10). Nale¿y podkreœliæ, ¿e po wy-
schniêciu taœmy te nadal wykazywa³y
w³aœciwoœci klej¹ce. Wykorzystano
to do skontrastowania œladów po-
przez naklejenie ich na bia³e arkusze
papieru.
Na ryc. 11 przedstawiono trzy ro-
dzaje taœm (srebrn¹ aluminiow¹ me-
talizowan¹, czarn¹ Duck i papierow¹
malarsk¹), na których po rozklejeniu
ujawniono dobrze widoczne
i czytelne œlady linii papilar-
nych (ryc. 12, 13, 14 – ma-
larska, ryc. 15 i 16 – czarna
Duck). Rozklejanie tych
taœm nie nastrêcza³o wiêk-
szych problemów. Jedynie
taœma papierowa malarska
uleg³a rozerwaniu. Na ta-
œmie srebrnej aluminiowej
tak¿e ujawni³ siê œlad linii
papilarnych, niestety wi-
doczny tylko w w¹skim za-
kresie œwiat³a ukoœnego, co
uniemo¿liwi³o jego doku-
mentacjê fotograficzn¹. Na-
le¿y podkreœliæ, i¿ po wy-
schniêciu taœmy te tak¿e
wykazywa³y w³aœciwoœci
klej¹ce i w zwi¹zku z po-
wy¿szym zabezpieczono je
poprzez umieszczenie tych
taœm pomiêdzy os³onk¹
a stron¹ ¿elow¹ przezro-
czystej folii daktyloskopij-
nej, w ten sposób, ¿e na
stronê klej¹c¹ taœm z ujaw-
nionymi œladami linii papi-
larnych na³o¿ono os³onkê,
a stronê ¿elow¹ umiesz-
czono od warstwy nieklej¹-
cej taœmy.
Na ryc. 17 przedstawio-
no kolejne trzy rodzaje taœm
(niebiesk¹, srebrn¹ NA-
SCAR, szar¹ pakow¹). Na-
Ryc. 12. Œlad linii papilar-
nych ujawniony na taœmie
papierowej malarskiej
Fig. 12. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 13. Œlad linii papilarnych
ujawniony na taœmie papiero-
wej malarskiej
Fig. 13. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 11. Trzy rodzaje taœm: srebrna aluminiowa
metalizowana, czarna Duck i papierowa malarska
Fig. 11. Three types of tapes: silver, metallic
aluminium, Black Duck and paper
Ryc. 14. Œlad linii papilar-
nych ujawniony na taœmie
papierowej malarskiej
Fig. 14. Latent fingermark
developed on paper tape
Ryc. 15. Œlad linii papilarnych
ujawniony na taœmie czarnej
Duck
Fig. 15. Latent fingermark
developed on Black Duck
tape
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
37
Z PRAKTYKI
Ryc. 17. Trzy rodzaje taœm: niebieska, srebrna NASCAR, szara pa-
kowa
Fig. 17. Three types of tape: blue, NASCAR silver and packaging
grey
maga zastosowania
specjalistycznych tech-
nologii i sprzêtu, przez
co mo¿e byæ z powo-
dzeniem stosowany
w ka¿dej pracowni wi-
zualizacji œladów linii
papilarnych, znajduj¹-
cej siê przy laborato-
riach kryminalistycz-
nych.
Opisana metoda
jest ma³o pracoch³onna
i przynosi du¿e efekty
zarówno przy taœmach,
które by³y sklejone
przez krótki czas (czte-
ry dni), jak i taœmach przyklejonych
do pod³o¿a papierowego przez d³u¿-
szy okres (szeœæ tygodni). Nale¿y te¿
wskazaæ na wysok¹ skutecznoœæ roz-
tworu i w wiêkszoœci bardzo dobr¹ ja-
koœæ ujawnianych nastêpnie œladów
linii papilarnych, co w konsekwencji
powinno zdobyæ szybkie uznanie
ekspertów daktyloskopii.
Po rozklejeniu taœm (i ujawnieniu
œladów linii papilarnych) w celu zapo-
bie¿enia ich ponownemu sklejeniu
nale¿y wszystkie rodzaje taœm umie-
œciæ pomiêdzy os³onk¹ a stron¹ ¿elo-
w¹ przezroczystej folii daktyloskopij-
nej, w ten sposób, ¿e na stronê klej¹-
c¹ taœm z ujawnionymi œladami linii
papilarnych na³o¿yæ os³onkê folii. Do-
datkowo pod przezroczystymi taœma-
mi miêdzy warstw¹ ¿elow¹ folii
a stron¹ nieklej¹c¹ taœmy umieœciæ
bia³e kartki papieru dla skontrastowa-
nia i poprawy czytelnoœci œladów.
Wet-Powder dzia³a na tyle sku-
tecznie, na ile nie zosta³y uszkodzo-
ne podczas rozdzielania taœm œlady
linii papilarnych, to znaczy, ¿e je¿eli
œlady linii papilarnych nie zostan¹
uszkodzone mechanicznie, to za po-
moc¹ Wet-Powder œlady te zostan¹
ujawnione.
Tomasz Farysej
zdj.: autor
le¿y stwierdziæ, ¿e wymienione trzy
taœmy rozkleja³y siê najtrudniej spo-
œród badanych dziewiêciu rodzajów
taœm.
Na srebrnej taœmie NASCAR uwi-
doczni³ siê œlad, który by³ wyraŸny
i czytelny, jednak z up³ywem czasu
woda, która pozosta³a na taœmie po
sp³ukaniu Wet-Powder, rozmy³a œlad
jeszcze przed jego fotograficznym
utrwaleniem. Taœma ta najtrudniej
siê rozdziela³a, a miejscami rozdzie-
lenie sklejonych ze sob¹ powierzch-
ni by³o praktycznie niemo¿liwe. War-
stwa klej¹ca na szarej taœmie pako-
wej uleg³a czêœciowemu rozpusz-
czeniu, co poci¹gnê³o za sob¹ utratê
istotnych fragmentów œladów linii pa-
pilarnych uniemo¿liwiaj¹cych ich dal-
sz¹ identyfikacjê. Na niebieskiej ta-
œmie natomiast ujawniono tylko frag-
menty œladów linii papilarnych (zo-
sta³y uszkodzone podczas procesu
rozklejania), które uznano za niena-
daj¹ce siê do dalszych badañ identy-
fikacyjnych z uwagi na ma³¹ wyrazi-
stoœæ, czytelnoœæ i wynikaj¹c¹ st¹d
w¹tpliwoœæ zarówno co do budowy
cech charakterystycznych, jak i ich
umiejscowienia.
BIBLIOGRAFIA
1. Amerkamp U. (oprac. A. Hensch-
ke): Usuwanie taœmy przylepnej: roztwór
turecki, „Problemy Kryminalistyki”, nr 246,
2004.
2. Grzegorzewska E., Filbrandt B.:
Wizualizacja œladów linii papilarnych me-
tod¹ RTX, „Problemy Kryminalistyki”, nr
246, 2004.
3. Moszczyñski J.: Daktyloskopia,
Wyd. CLK KGP, Warszawa 1997.
4. Skorny Z.: Prace magisterskie
z psychologii i pedagogiki, Warszawa
1984.
SPROST
OW
OW
ANIE
ANIE
Informujemy, że w „PK” nr 248/05, s. 5–13 w artykule
pt.„Zastosowanie analizy mitochondrialnego DNA w badaniach
kryminalistycznych – perspektywy” zamieszczono ryciny 2A,
B i C, które są autorstwa dr. Tomasza Grzybowskiego z
Zakładu Genetyki Molekularnej i Sądowej Katedry Medycyny
Sądowej UMK w Toruniu, Collegium Medicum im. L. Rydygiera
w Bydgoszczy, i że zostały one wykorzystane bez jego zgody.
Przepraszamy za zaistniałe niedopatrzenie – Katarzyna
Gawęda-Walerych, Ireneusz Sołtyszewski.
Wnioski koñcowe
Omawiany roztwór jest prosty
w przygotowaniu i, co wa¿ne, niedro-
gi (100 ml to koszt ok. 1 z³), nie wy-
38
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06
SPROST
[ Pobierz całość w formacie PDF ]